موسولینی: فرزند قرن
ام: فرزند قرن، نام نخستین جلد از کتاب آنتونیو اسکوراتی درباره بنیتو موسولینی دیکتاتور ایتالیا است. کتابی که جایزه معتبر پرِمیو استرِگا را از آن خود ساخته و نه تنها در ایتالیا، بلکه در دیگر کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی نیز با استقبال روبه‌رو شده است. اثری که به نوشتۀ نیویورک تایمز باید از آن به عنوان بنای یادبودی بر ضد فاشیسم نام برد
کتاب با عبارتی از پیر پائولو پازولینی، کارگردان و شاعر ایتالیایی آغاز می‌شود: “من یک نیروی متعلق به گذشته‌ام.” چنین به نظر می‌رسد که اسکوراتی با نقل این عبارت توجه خواننده را به قدمت و جایگاهی که موسولینی همچنان در جامعه ایتالیا دارد جلب کرده باشد. جایگاهی ماندگار که با پیروزی نئو فاشیست‌ها در انتخابات اخیر آن کشور و اقبال رو به رشد جریان‌های افراطی راست در اروپا بار دیگر سربرآورده است
اسکوراتی، روزنامه‌نگار و مدرس دانشگاه میلان با پرداختن به زندگی و زمانۀ موسولینی به خلق اثری دست زده است که با توجه به رویدادهای ایتالیا در سال‌های دور و نزدیک بیش از بیش موضوع روز آن کشور است. به گفته او، ایتالیا هیچ‌گاه عمیقا خود را با شناخت از موسولینی و فاشیسم روبه‌رو نساخت. اکنون با انتشار این کتاب امکان دیگری فراهم شده است تا با نگاه به گذشته، دریچه تازه‌ای برای شناخت از حال و آینده‌ای که در معرض تهدید نئو فاشیسم و راست افراطی در اروپا قرار دارد گشوده شود
نخستین جلد تریلوژی اسکوراتی به سال‌های آغازین رشد فاشیسم پس از پایان جنگ جهانی اول اختصاص دارد. به شکل‌گیری تشکیلاتی متشکل از جمع کوچکی گروه ضربت، سربازان سابق و شبه نظامیانی که در مبارزه با چپگرایان ایتالیا از پشتیبانی دولت، کلیسا، زمینداران بزرگ و گروهی از سرمایه‌داران برخوردار بود. تشکیلاتی که آدم‌ربایی و از میان برداشتن مخالفان سیاسی، چون ربودن و قتل جیاکومو ماتئوتی، دبیرکل حزب سوسیالیست ایتالیا را در ژوئن 1924 در دستور کارش قرار داد و به اجرا درآورد، بدون آنکه تحت تعقیب قرار بگیرد
در ایتالیای پس از جنگ جهانی اول، هنگامی که سربازان ناراضی از مستعمرات لیبی و شمال آفریقا به میهن خود بازمی‌گشتند و با فقر و بیکاری روبه‌رو بودند، تحت تاثیر مردی قرار گرفتند که راه چیرگی بر بحران را در رویارویی با جریان چپ جستجو می‌کرد. تحت تاثیر شخصیتی بنام موسولینی که تا چندی پیش رهبر گرایشی افراطی در حزب سوسیالیست ایتالیا بود. اسکوراتی در توصیف این سال‌ها از صحنه اصلی نبرد موسولینی برای کسب قدرت از آنچه در رم و به ویژه میلان “پایتخت” جنبش فاشیستی جریان داشت نام می‌برد. از گازهای سمی نیروهای نظامی استعمارگران ایتالیایی در مستعمرات و اردوگاه اسرای جنگی که بسیاری در آن جان باختند. سال‌هایی که موسولینی موفق شد در اوج نآرامی‌های سیاسی حاکم بر ایتالیا گروه‌های مختلفی را در جریان مارش معروف سال 1922 به رم زیر یک پرچم متحد کند. این تلاش سرانجام در ظرف شش سال به حاکمیت فاشیسم به عنوان اساس و پایه نظام سیاسی و اجتماعی ایتالیا انجامید
اسکوراتی در این اثر به طرح گزارشی صرف از رویدادهایی که به چیرگی فاشیسم در ایتالیا انجامید اکتفا نمی‌کند. بلکه فراتر از این، تاریخ و روایت را درهم می‌آمیزد و از انگیزها و محرک بازیگران صحنه در قالب داستانی مستند و چند لایه نام می‌برد. گویی شاهدی عینی به گزارش هفته به هفته و گاه روز به روز رویدادهای متکی بر اسناد تاریخی برخاسته باشد. او هر فصل کوتاه کتاب را با توصیفی از محل حادثه و در مواردی با دیالوگ و نقل قولی آغاز می‌کند. گزارشی که در آن شاهد سیاست‌های خشونت‌بار موسولینی، شاهد گام به گام چگونگی صعود او به قله اقتدار و قدرت هستیم. روزشماری نمونه‌وار در رویارویی با ارثیه فاشیسم ایتالیا که هر چند اثر ادبی ممتازی نیست و در مرز میان رمان و تاریخ، گاه در جزییات بی‌شمار، در تکراری طولانی غرق می‌شود، اما خواندنی و پرکشش باقی مانده است
اسکوراتی در این اثر خواننده را با انگیزه‌های فردی و سیاسی مرد قدرتمند ایتالیا می‌سازد. از رنج‌هایش می‌نویسد؛ از زخم و خونریزی معده، از دلبستگی‌اش به اسب سواری و اتومبیل‌رانی، از روابط جنسی و معشوقه‌های سیاستمداری که برای برخی از ادبا ادیب و برای شماری از هنرمندان، آشنای با هنر و خلاقیت‌های هنری به شمار می‌آمد. از میل او به قدرتی گسست‌ناپذیر از خشونت، فرصت‌طلبی و دستانی که آن نیز به خون آغشته بود
اسکوراتی با کندوکاو در مراحل مختلف زندگی موسولینی و بازبینی اسناد و نامه‌ها، مقاله‌ها و یادداشت‌های روزانه به خلق رهبری سخت‌کوش دست زده است که از شهروندانش می‌خواست نیازهای شخصی خود را به آنچه خواست و منافع عمومی نامیده شده بود فروبکاهند. رهبری که از چند سوءقصد جان سالم به‌در برد و گفته شد نظرکرده و از امداد نیروهای غیبی برخوردار است تا آنجا که مورد تفقد پاپ قرار گرفت و از سوی کلیسای کاتولیک مشیت الهی خوانده شد
موسولینی با بیش از بیست سال حاکمیت بر ایتالیا، در پایان کار نیز برای شمار بی‌شماری از مردم کشورش زمامداری توانا و کارآمد بود. روزنامه‌نگار چیره‌دستی که با گام‌هایی پرشتاب در سودای بازسازی عظمت روزگار گذشته و بازگشت به شکوه و جلال امپراتوری رم، خود را از معلمی دبستان به جایگاه دیکتاتوری محبوب و ویرانگر برکشید. دیکتاتوری که به رغم تمام تفاوت‌ها با هیتلر، نمونه و سرمشقی برای او نامیده شده است
نخستین جلد کتاب اسکوراتی با برگزاری جشن دهمین سالگرد “انقلاب فاشیستی” موسولینی در اکتبر 1932 به پایان می‌رسد. ترجمه دو جلد دیگر این اثر هنوز منتشر نشده است. اثری که با توجه به رشد جریان راست افراطی و نئو فاشیستی اروپا در سال‌های اخیر موضوع روز است
Antonio Scurati, M: Der Sohn des Jahrhunderts (Stuttgart: Klett Verlag 2020), 830 PP
جهان کتاب. سال بیست وهفتم، شماره 4، مهر-آبان 1401