دلدادگی و عصیان. نامه‌های احمد قاسمی
بررسی این نامه‌ها نگاهی از درون به زندگی و زمانه مردی است که در نبرد کار و سرمایه نماد بارز کمونیستی با سرشت ویژه بود. این سرشت ویژه معنای واقعی خود را بیش از هر چیز در نظمی آهنین، ایمانی خلل‌ناپذیر، شکیبایی در برابر دوستان و ناشکیبایی در برابر دشمنان یا آنچه دشمن می‌پنداشت بازمی‌یافت. قاسمی از چنین دیدگاهی به خود و پیرامونیان خود می‌نگریست. قاسمی در بهمن ۱۳۵۲، هنگامی که ۵۸ سال داشت به سکته قلبی در مونیخ درگذشت. اکنون با گذشت پس از چهل و پنج سال از مرگ او، انتشار این نامه‌ها نور تازه‌ای بر زندگی سیاسی و شخصیت فردی او می‌افکند. او در این نامه‌ها نه تنها مسایل سیاسی را با همسرش که روزگاری عضو رهبری سازمان زنان حزب توده بود در میان می‌گذارد و در هر عرصه‌ای با او به بحث و گفتگو می‌پردازد، بلکه با بی‌پروایی شگفت‌انگیزی احساساتش را نسبت به همسرش در جزیی‌ترین زوایا آشکارا بر روی کاغذ می‌آورد. ادامه مطلب
پرواز در ظلمت. زندگانی سیاسی شاپور بختیار
زندگانی سیاسی شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر نظام شاهنشاهی در ایران با سرنوشت تاریخی ما گره خورده است. کودکی‌اش در میان ایل، نوجوانی و جوانی‌اش در بیروت و پاریس، مبارزه سیاسی‌اش در حزب ایران و جبهه ملی تا رویارویی‌اش با محمدرضا شاه و آیت‌الله خمینی، هر یک نشان از گذشته‌ای دارد که بر زمانه ما اثری ماندگار بر جای نهاده است. روزگاری که در معنایی، نبرد میان آزادی و استبداد بر شخصیت سیاستمداری چون بختیار شکل بخشیده و او را برای شماری به نماد بارز ایستادگی در برابر خودکامگی دین و دولت بدل ساخته است. اما در معنایی دیگر، سرانجام تراژیک بختیار نیز خود آیینه‌ای از روزگاری است که چون دوری باطل، جز قتل و تبعید یا زندان و مهاجرت، نشان ماندگار چندانی در حافظه تاریخی‌مان برجای ننهاده است. بختیار در این معنا، زاده عصر و پرورده روزگار خویش است. ادامه مطلب
در تیررس حادثه، زندگی سیاسی قوام السلطنه
احمد قوام السلطنه از شخصیت‌های برجسته تاریخ ایران است. نقش او در به امضاء رساندن فرمان مشروطیت و نظامنامه‌ی انتخابات؛ دخالتش در خلع سلاح مجاهدان در ماجرای پارک اتابک؛ مقابله اش با ناآرامی های خراسان و گیلان؛ نگاهش به نقش و اهمیت روزافزون آمریکا؛ چگونگی رویارویی‌اش با شوروی و کارزاری که بر سر آذربایجان برپا شده بود؛ و سرانجام، تلاش نافرجامش در تیرماه ١٣٣١ که از راه و چاره‌ای دیگر به مسئله‌ی نفت و نجات ایران می‌اندیشید، همه و همه، نشان از نقش او در تحولاتی دارد که تاثیری ماندگار بر زندگی و زمانه‌ی ما بر جای نهاده اند. بی هیچ شبهه‌ای، سرانجام او با سرنوشت تاریخی ما گره خورده‌است. شکست قوام السلطنه در تیرماه ١٣٣١، فرصت تاریخی از دست رفته‌ای بود که بازگشت مصدق به قدرت و پیامد هولناکی چون کودتا را به دنبال داشت. می توان گمان کرد که در صورت موفقیت او، نه تنها کودتایی در میان نمی بود، بلکه آن چه سرنوشت ما را در سال های دور و نزدیک رقم زده است، در مسیری دیگر و چه بسا به گونه ای متفاوت صورت می گرفت و در وجدان تاریخی‌مان، نقشی جز آنچه هست برجای می نهاد. ادامه مطلب
نگاهی از درون به جنبش چپ ایران | گفتگو با محسن رضوانی
این کتاب آخرین دفتر از گفت‌وگوهای حمید شوکت با هبران سازمان انقلابی حزب توده ایران در خارج از کشور است. آنچه پیش از این انتشار یافته، حاصل گفت‌وگوهای او با مهدی خانبابا تهرانی، ایرج کشکولی و کورش لاشایی است. محسن رضوانی سال ١٣١۶ در کرمانشاه به دنیا آمد. او در سال ١٣٣٧برای تحصیل به انگلستان رفت و در آنجا به مبارزات دانشجویی برضد رژیم شاه پرداخت و دو سال بعد عضو هیئت دبیران کنفدراسیون دانشجویان ایرانی شد. رضوانی از بنیانگذران سازمان انقلابی حزب توده ایران و دبیر اول حزب رنجبران ایران بود که پس از پیروزی انقلاب اسلامی در تهران تشکیل گردید. او از عناصر موثر انشعاب در حزب توده ایران بود و با نورالدین کیانوری و عبدالصمد کامبخش، رهبران حزب در برلین شرقی ملاقات و مذاکره نمود. رضوانی در پی ماجرای سوءقصد نافرجام به شاه در فروردین ١٣۴٣ که به دستگیری گروه نیکخواه انجامید، به خاطر رابطه‌ی نزدیکی که با نیکخواه داشت مخفی شد و مدتی در الجزایر بود و در آنجا با فریدون کشاورز، عضو سابق کمیته مرکزی حزب توده آشنا شد. ادامه مطلب
نگاهی از درون به جنبش چپ ایران | گفت‌وگو با کورش لاشایی
این کتاب سومین دفتر از گفت‌وگوهای نویسنده با رهبران سازمان انقلابی حزب توده ایران در خارج از کشور است. آنچه پیش از این منتشر شده است، حاصل گفت‌وگوهای حمید شوکت با مهدی خانبابا تهرانی و ایرج کشکولی است. کورش لاشایی فعالیتهای سیاسی خود را در ایران آغاز کرد و سپس برای ادامه تحصیل به آلمان رفت. او هنگام فعالیتهای دانشجویی در آلمان به کنفدراسیون دانشجویان پیوست و در جریان مذاکره با رهبران حزب توده ایران در آلمان شرقی با کیانوری ملاقات کرد. لاشایی اندکی بعد همراه با چندتن از جوانانی که از حزب توده جدا شده بودند، سازمان انقلابی حزب توده ایران را بنیاد نهاد و در نخستین کنفرانس آن سازمان که در آلبانی برگزار شد، به عضویت هیئت اجراییه درآمد. او پس از پایان تحصیل در رشته پزشکی، همراه گروهی برای فراگرفتن آموزش‌های تئوریک و نظامی به جمهوری توده‌ای چین رفت و بار دیگر در جریان انقلاب فرهنگی چین به آن کشور سفر نمود و با مائوتسه‌دون، رهبر حزب کمونیست چین ملاقات کرد. لاشایی مدتی بعد برای تماس با گروه اسماعیل شریف‌زاده که در کردستان دست به مبارزه مسلحانه با رژیم شاه زده بود، به آن منطقه رفت. او در بازگشتی مجدد به کردستان و زندگی و مبارزه در آنجا به لبنان رفت و با جرج حبش، رهبر جبهه خلق برای آزادی فلسطین ملاقات نمود. ادامه مطلب
نگاهی از درون به جنبش چپ ایران | گفت‌وگو با ایرج کشکولی
موضوع این کتاب بررسی گوشه‌هایی از تاریخ جنبش چپ در ایران است که در گفت‌وگوی نویسنده با یکی از رهبران این جنبش تنظیم شده است. کشکولی در جوانی به اروپا آمد و به دنبال گرایش به افکار چپ‌گرایانه به سازمان انقلابی حزب توده ایران پیوست و برای فراگرفتن آموزش‌های نظامی به کوبا رفت. او در بازگشت از کوبا، مخفیانه به ایران رفت و در جریان مبارزه‌ی مسلحانه‌ای که به رهبری بهمن قشقایی در منطقه فارس جریان داشت، شرکت کرد. کشکولی پس از شکست این شورش به اروپا بازگشت و پس از چندی برای فراگرفتن آموزش‌های سیاسی و نظامی به جمهوری توده‌ای چین سفر کرد. او در بازگشت از چین در سال‌ها ١٩۶٧ به کردستان ایران رفت و در مبارزه‌ی مسلحانه‌ای که در آنجا برضد رژیم شاه جریان داشت، شرکت نمود. او با پیروزی انقلاب بهمن ١٣۵٧ به ایران بازگشت و در تشکیل حزب رنجبران شرکت کرد و در رهبری آن قرار گرفت. کشکولی به دنبال ممنوعیت این حزب به میان ایل قشقایی رفت و به سازماندهی مبارزه مسلحانه با جمهوری اسلامی پرداخت. ادامه مطلب
نگاهی از درون به جنبش چپ ایران | گفت‌وگو با مهدی خانبابا تهرانی
موضوع این کتاب بررسی گوشه‌هایی از تاریخ جنبش چپ در ایران است که در گفت‌وگو با یکی از رهبران این جنبش تنظیم شده است. تهرانی در جوانی به عضویت حزب توده ایران درآمد و پس از کودتای ٢٨مرداد ١٣٣٢ برای تحصیل به آلمان رفت. او در جریان مبارزات مردم ایران برای ملی شدن صنعت نفت شرکت داشت و در آلمان، همکاری با حزب توده ایران را که رهبرانش در آلمان شرقی در مهاجرت به سر می‌بردند از سر گرفت. تهرانی چندی بعد در ایجاد انشعاب در حزب توده ایران نقشی فعال بازی کرد و یکی از پایه‌گذاران سازمان انقلابی حزب توده ایران شد. سازمان انقلابی تا مدت ها نیرومندترین جریان چپ ایران به شمار می‌رفت. او بعدها در جریان جدایی از سازمان انقلابی، در تشکیل گروه کادرها که از آن سازمان منشعب شده بود، شرکتی فعال داشت. تهرانی در جریان همکاری با سازمان انقلابی مدتی در جمهوری توده‌ای چین به سر برد و در بخش فارسی رادیو پکن به کار پرداخت. او در بازگشت از چین در فعالیتهای دانشجویان ایرانی در اروپا برضد رزیم شاه نقشی فعال برعهده گرفت. ادامه مطلب
جنبش دانشجویی. کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (اتحادیه ملی) جلد اول و دوم
کتاب جنبش دانشجویی، تاریخ کنفدراسیون جهانی، بررسی فراز و نشیب جنبش دانشجویی ایران در خارج از کشور است. این جنبش از همان آغاز تا آستانه سقوط نظام سلطنتی در ایران، تاثیر مهمی بر مبارزه دانشجویان ایرانی و نیروهای مخالف حکومت بارژیم شاه داشته است.
نخستین فصل کتاب به چگونگی فعالیتهای دانشجویان ایرانی در سال‌های پس از جنگ دوم جهانی اختصاص دارد. فصل‌های بعدی به تشکیل سازمان‌های دانشجویی در اروپا و آمریکا می‌پردازد و تاثیر انقلاب کوبا و الجزایر و سپس جنگ ویتنام را بر سیاست سازمان‌های دانشجویی مورد مطالعه قرار می‌دهد. شکل‌گیری جنبش جهانی دانشجویی در دهه ١٩۶٠ میلادی و نقش سازمان‌های سیاسی، نیروهای ملی، مذهبی و به ویژه گرایش‌های چپ در جنبش دانشجویان ایرانی، موضوع های های دیگر این کتاب هستند. فصل پایانی کتاب به رویدادهایی که سرانجام به انشعاب و از هم‌پاشیدگی کنفدراسیون دانشجویی انجامید، اختصاص دارد. ادامه مطلب
سال‌های گم شده، از انقلاب اکتبر تا مرگ لنین ١٩٢۴-١٩١٧
موضوع این کتاب بررسی سیاست‌های حزب بلشویک پس از پیروزی انقلاب اکتبر تا مرگ لنین است. چگونگی سرکوب اپوزیسیون، توقیف مطبوعات، انحلال مجلس مؤسسان به فرمان لنین و سرانجام ممنوعیت احزاب غیربلشویک مباحث فصل اول کتاب هستند. فصل‌های بعدی به چگونگی رشد بحران در شوروی و گسترش جنگ داخلی، سیاست‌های اقتصادی حزب بلشویک در مقابله با نارضایی مردم و پیامدهای قیام ملوانان کرونشتاد، اختلاف نظر پیرامون سیاست حزب در مسئله‌ی سندیکاها و مصوبات کنگره‌ی دهم و ممنوعیت اپوزیسیون در درون حزب بلشویک می‌پردازد. فصل‌های پایانی کتاب به چگونگی شکل‌گیری و تکوین نبرد قدرت در درون حزب و قدرت گرفتن استالین در سازمان‌های حزبی و مسئله‌ی جانشینی لنین اختصاص دارد. در این کتاب پیوستگی میان نظرات لنین و استالین موردبحث قرار گرفته و نشانگر آن است که چگونه در آخرین سال‌های زندگی لنین، همه زمینه‌های اصلی شکل‌گیری و کسب قدرت از جانب استالین فراهم شده بود. این کتاب تداوم میان تئوری لنینی و پراتیک استالینی را مدنظر دارد و چگونگی گذار از رؤیای لنینیسم به کابوس استالینیسم را ترسیم می کند و تحت عنوان (سال‌های گمشده، از انحصارطلبی انقلابی تا سرکوب دولتی) توسط نشر اختران در ٢٠٠ صفحه در تهران تجدید چاپ شده است.
زمینه‌های گذار به نظام تک حزبی در روسیه شوروی ١٩٢١- ١٩١٧
موضوع این کتاب چگونگی شکل‌گیری نظام تک‌حزبی در روسیه شوروی پس از پیروزی انقلاب اکتبر است. نویسنده در این کتاب به بررسی سیاست حزب بلشویک در نخستین ماه‌ها و سال‌های پس از پیروزی انقلاب در روسیه شوروی می‌پردازد و چگونگی سرکوب نیروهای اپوزیسیون، توقیف مطبوعات و ممنوعیت احزاب سیاسی در روسیه را مورد مطالعه قرار می‌دهد. انحلال مجلس مؤسسان، سرکوب قیام کرونشتاد، اختلاف نظر پیرامون سیاست حزب درباره سندیکای کارگری و مسئله‌ی ممنوعیت فراکسیون‌ها در درون حزب و سرانجام نبرد قدرت در رهبری حزب بلشویک، موضوع‌های دیگر کتاب هستند، این کتاب در ٢٠٠ صفحه تنظیم شده و توسط نشر بازتاب در آلمان به چاپ رسیده است.